Stel je zomaar eens voor dat we iets over het hoofd zien, simpelweg omdat we het niet kunnen waarnemen.
Extreem narcisme heeft een eindstadium: narcistisch verval. Het betekent cognitieve achteruitgang, en in het geval van de oranjegekleurde gaat dat gepaard met een onthutsend gebrek aan besef over de eigen mentale toestand. Een extreem narcist vernietigt zichzelf – dat is onvermijdelijk. Zijn gedrag? Een warboel zonder begin of einde, maar in wezen niets meer dan geëxternaliseerde zelfdestructie. Voor een gezond brein: totale waanzin. Voor hem? De gewoonste zaak van de wereld.
En wij? Als we niet uitkijken, en daar lijkt het stilaan op, gaan we collectief mee de dieperik in. Zijn volgelingen – complotdenkers, cultleden en andere getrouwen – zijn al lang overstag.
De vraag is niet óf, maar wanneer en hoe hij alles en iedereen, man en muis, zal meesleuren in zijn ondergang. Hoe diep zal de institutionele en wereldwijde schade reiken? Binnenkort meten we ze weer op, want dat is wat we telkens doen: de schade opmeten. En net als de chaos waaruit ze voortkomt, is er geen touw aan vast te knopen. Maar als we toch proberen om er vat op te krijgen – door te rationaliseren – wat hebben we dan gedaan? Juist. Een touw vastgeknoopt.
Stel je zomaar eens voor dat we over een paar generaties meer zullen zien dan het weinige dat we nu zien, vanuit een hoger bewustzijn. Stel je dat voor! Maar eerst moeten we nog door een diep dal.
Waarom volgen miljoenen mensen gedwee een ziek brein?
Het eenvoudige antwoord? Ziekte trekt ziekte aan. Maar zo simpel is het niet. Er zijn diepere mechanismen aan het werk.
1. Cognitieve en emotionele besmetting
Psychologisch onderzoek toont aan dat emoties en denkpatronen besmettelijk kunnen zijn. Wanneer een charismatische leider extreme gevoelens zoals woede, angst of superioriteit uitstraalt, nemen volgelingen die gevoelens vaak onbewust over. Dit fenomeen, ook wel emotionele besmetting genoemd, verklaart hoe destructieve ideeën zich snel kunnen verspreiden binnen groepen.
2. Autoritarisme en de behoefte aan sterke leiders
Sommige mensen hebben een autoritaire persoonlijkheidsstructuur, wat betekent dat ze zich sterk aangetrokken voelen tot krachtige, zelfverzekerde figuren, vooral in tijden van onzekerheid of chaos. Ze zoeken veiligheid in een leider die belooft orde te herstellen, zelfs als die persoon irrationeel of destructief handelt.
3. Cognitieve dissonantie en loyaliteit
Wanneer iemand eenmaal in een beweging of overtuiging investeert, is het psychologisch moeilijk om daar weer afstand van te nemen. Dit heet cognitieve dissonantie: als je eenmaal besloten hebt dat iemand de waarheid spreekt, kost het mentaal te veel energie om die overtuiging te herzien. Volgelingen rationaliseren daarom inconsistenties en verdraaien de werkelijkheid om hun geloof in de leider intact te houden.
4. De mythe van de onfeilbare leider
In narcistisch leiderschap wordt vaak een quasi-religieuze mythe gecreëerd rond de leider: hij is de enige die “de waarheid” ziet, de enige die het volk kan redden. Hoe irrationeler de leider wordt, hoe meer zijn volgelingen hem als een martelaar of visionair gaan zien, precies omdat hij zo veel weerstand oproept.
5. Groepsdruk en sociale identiteit
Mensen willen ergens bij horen. Sociale identiteitstheorie stelt dat mensen zich identificeren met groepen en die groepsidentiteit belangrijker vinden dan objectieve waarheid. Een groep die zich verenigt rond een narcistische leider ziet zichzelf vaak als de “uitverkorenen” en anderen als “vijanden”. Dit creëert een wij-zij-dynamiek die kritiek onmogelijk maakt.
6. Chaos als verdienmodel
Sommige volgelingen zijn zich wel degelijk bewust van de destructieve natuur van de leider, maar steunen hem omdat chaos hen persoonlijk voordeel oplevert. Denk aan politici, mediamensen of opportunisten die een machtsstructuur in stand houden omdat die hun status of inkomsten beveiligt. Denk aan Musk. Persoonlijke verrijking is het enige op aarde, en op Mars, dat hem interesseert.
Het is dus geen simpele kwestie van ‘ziekte trekt ziekte aan’, maar een complex psychologisch en sociologisch fenomeen. Angst, groepsdynamiek, cognitieve dissonantie en de menselijke neiging om charismatische figuren te volgen spelen allemaal een rol. Dit verklaart waarom miljoenen mensen zich achter iemand scharen, zelfs als die persoon zichzelf en anderen meesleept in de afgrond.
Een ziek brein dat ongeziene macht krijgt, zet de wereld op een hellend vlak. En het extreme is zich nu, onder onze ogen, voluit aan het ontvouwen.
Maak er ineens nog een fijn weekend van!
