Wat we over het algemeen niet beseffen, is dat veruit het grootste deel van ons doen en laten onbewust bepaald is. Het gaat dan over vele gedragspatronen, waardeoordelen en mentale referentiekaders. Het betekent echter niet dat we gedetermineerd zijn, integendeel. Wat een mens onbewust stuurt is ooit aangeleerd, en wat aangeleerd is, kan op elk moment worden bijgestuurd. Het glas is halfvol of halfleeg. Wil je vooral de beperkingen of ben je bereid met een milde open aandacht uit te kijken naar het onbekende?
Zoals Newton al zei: we weten eigenlijk heel weinig. Er is oneindig veel meer dat we niet weten, niet alleen over de wereld maar ook over onszelf. Onderzoek wijst uit dat we gemiddeld slechts tien procent bewuste zelfkennis hebben. Ons bewuste brein (neocortex) schat dit doorgaans veel hoger in – het kan alleen maar over zichzelf nadenken.
We hebben allemaal een blinde vlek en weinig bewuste zelfkennis vergroot het risico op blindvaren. Openstaan voor zelfontwikkeling wil zeggen dat je je blinde vlek wilt leren kennen, waardoor ook het risico op mentale problemen kleiner wordt. Waar je tegenaan loopt is meestal niet het gevolg van wat je bewust weet maar heeft te maken met het feit dat je niet eens weet wat je weet. Je weet niet wat je onbewust allemaal weet en welke je mogelijkheden zijn.
Er is een wereld van verschil tussen het bewustzijn en het onderbewuste. Met onze bewuste geest capteren we slechts een klein gedeelte van alle informatie die via de zintuigen binnenkomt. De onbewuste geest daarentegen merkt alles op en verwerkt ook alles – de verhouding is ongeveer 1 op 200.000. Het gaat automatisch – we zijn er ons niet van bewust. Het verklaart waarom we meestal niet beseffen waar de onaangename gedachten (piekeren) of het onbewuste gedrag vandaan komen. Gedrag is bovendien heel moeilijk te veranderen.
De kracht van het bewuste brein wordt fel overschat. Natuurlijk, we zijn ons alleen bewust van wat bewust is. We zijn ons niet bewust van het onbewuste, zo simpel is het. Het bewustzijn stelt maar heel weinig voor in vergelijking met het onderbewuste, uiteraard in weerwil van wat het zelf maar al te graag denkt.
Anné Linden, oprichtster van het New York Training Institute for NLP en leading lady van de Ericksoniaanse hypnose, schetst in Mindworks (1997) het verschil tussen bewust en onbewust aan de hand van een metafoor:
Milton Erickson (1901-1980) staat bekend als de founding father van de hypnose tout court en tevens als de meest succesvolle therapeut van zijn tijd. Hij ligt aan de basis van het neurolinguïstisch programmeren (NLP), althans de niet-commerciële stroming ervan. Een veilige therapeutische context is en blijft essentieel.
Sociaal-psycholoog en expert op het vlak van het onderbewuste John Bargh maakt in Het verborgen brein (oorspronkelijke titel: Before You Know It, 2017) de vergelijking met het golfspel om duidelijk te maken hoe het innerlijke van de mens werkt. Hij heeft het over onbewuste stromingen:
Hoe meer je rekening leert te houden met de stromingen in je onderbewuste, hoe anders het leven er zal uitzien: meer in balans, meer doen wat je zelf wil, meer je eigen leven leiden.
Freud en na hem Jung gaven al aan dat slechts vijf procent van ons brein bewust functioneert, en ruim 95 procent onbewust. Intussen aanvaardt ook de moderne neurowetenschap dit gegeven. Uit recent hersenonderzoek blijkt zelfs dat elke beslissing die je bewust denkt te nemen, een halve seconde vroeger onbewust wordt genomen. Het bewuste brein is slechts de uitvoerder en zeker niet de kapitein op het schip. Het omgekeerde beweren is illusies verkopen.
