Soms komen mensen er ronduit voor uit. Je ziet ze stralen. Ze vertellen dat ze zich gezien voelen, gehoord, erkend, gewaardeerd. Erkenning om wie je bent maakt mensen blij en goedgezind.
Erkenning is bevestiging en bevestiging komt vrij in de ontmoeting. Samen Veerkrachtig, het thema van de 10-daagse van de Geestelijke Gezondheid van 1 tot 10 oktober.
Kijk, ik zie je. Dat zeg je en je meent het liefst ook. Degene tegen wie je het zegt, voelt zich onmiddellijk gezien, erkend, wellicht ook gewaardeerd. Idealiter is dat ook de manier waarop het vroeger is gebeurd. Meestal weten we dat niet meer zo goed. Omdat er maar één kindertijd is zeggen we vrij makkelijk: het was goed ook al was het bij nader inzien toch niet zo geweldig. We zijn geneigd om de niet zo fijne ervaringen uit ons geheugen te bannen – uit zelfbescherming. Wat we ook vergeten is dat we uit de vroegkinderlijke ervaringen, in die bepaalde context, onbewuste conclusies trekken.Logisch, in den beginne leven we totaal afhankelijk en onbewust. Die zogenoemde kindconclusies zijn bepalend maar ook veranderlijk. Bewustwording brengt ze aan het licht en je krijgt er heus wel grip op.
Omgekeerd, wie zich niet gezien voelt, gaat al gauw denken ‘ik doe er niet toe’. Besta ik wel, dat soort prangende vragen doemt op en je begint te twijfelen of je überhaupt wel bestaat. ‘Wie ben ik?’ is tegenwoordig de vraag die bij vele jonge mensen op de lippen brandt. Het is opvallend dat de vraag steeds vroeger opduikt.
Wat is bevestiging?
Bevestiging is een wisselwerking tussen elkaar waardegevoel geven en van elkaar waardegevoel ontvangen. Waardegevoel geven is de ander laten voelen dat hij waardevol is voor mij. Waardegevoel ontvangen is aannemen dat ik waardevol ben voor de ander, en het respect en welbehagen waard ben.
Een kind dat te weinig waardegevoel heeft gekregen, is vanzelf geneigd om naar bevestiging te zoeken. Het is een normale reactie op een abnormale situatie. Met de vinger wijzen zet dus geen zoden aan de dijk. Integendeel, er is vooral empathie nodig, en begrip.
De term bevestiging bracht me een tijd geleden bij de zogenoemde bevestigingsleer van de Nijmeegse psychiater Anna Terruwe. De naam was mij tot dan volstrekt onbekend. De ontdekking gaf me het gevoel een nog ontbrekend puzzelstuk gevonden te hebben. De mens is zoals een puzzel met de hoogste moeilijkheidsgraad. Je hebt een bibliotheek nodig om de puzzel te leggen.
Bevestigingsleer
In de jaren zestig van de vorige eeuw gooide Terruwe kennelijk hoge ogen met haar leer. Ze stelt dat je als kind bevestiging nodig hebt. Je kunt niet opgroeien zonder, en als er te weinig van is, blijven de gevolgen niet uit. Dan moet je bijna noodgedwongen zelf op zoek naar die bevestiging, en dat neemt soms vreemde proporties aan.
Ze doet haar theorie uit de doeken in De frustratieneurose (1962). Wanneer een kind wordt gefrustreerd in zijn natuurlijke verlangen naar bescherming en geborgenheid, naar bevestiging in zijn bestaan, ontstaat volgens Terruwe de frustratieneurose. Het manifesteert zich in kwellende gevoelens van angst, onzekerheid, eenzaamheid, vervreemding, depressie, zelfs suïcide.
We hebben bevestiging nodig om te kunnen bestaan. Het is helemaal niet verkeerd om bevestiging te willen, integendeel. Het is eigen aan de menselijke conditie. Je vindt de bevestiging in de ontmoeting met de ander, in de onverdeelde aandacht voor jezelf en de ander. De ontmoeting is de veilige en zachte bedding waarin je de bevestiging mag voelen.
Haar eigen bevestigingsleer bracht Terruwe bij de bevestigingstherapie, waarin mensen hun eigen waarde ontdekken in de ontmoeting met de therapeut of coach. Haar visie ligt helemaal in lijn met de opvatting van filosofen Heidegger en Levinas, en dichter bij huis van Dirk De Wachter.
Mensen vinden bevestiging in de ontmoeting. Mooier kan het niet worden.
De zoektocht naar bevestiging is een door en door menselijk streven. We bestaan maar door de blik van de ander.
Zelfbevestiging
Interessant is ook dat Terruwe het begrip zelfbevestiging nader omschrijft. Het tegenovergestelde van bevestiging is namelijk niet ontkenning maar zelfbevestiging, met name het streven naar macht, rijkdom en imago, datgene waar mensen uiteindelijk ongelukkig van worden. In Geef mij je hand (1972) levert Terruwe felle kritiek op de westerse consumptiemaatschappij. Ze schrijft dat de westerse cultuur te veel gericht is op onmiddellijke behoeftebevrediging, en dus zelfbevestiging. Mensen blijven daardoor mentaal afgesloten voor de ander en dat staat echte bevestiging in de weg.
Perfectionisme, en het verlangen naar bevestiging, moeten we daarom met de nodige nuance benaderen, en met veel mededogen. Het is de uitgelezen manier om de frustratieneurose (tekort aan bevestiging) te externaliseren. Perfectionistisch gedrag heeft ook iets neurotisch, soms op het dwangmatige af, maar de perfectionistische mens is geen zieke mens. De fysieke klachten zijn signalen. Het is de ziekmakende maatschappij die ons massaal doet uitvallen.Ik verzet mij tegen de stigmatiserende aanpak die alleen het individu viseert.
Niet bevestiging maar zelfbevestiging is de kwaal van deze tijd. Het wijst naar de manier waarop we voor onszelf waardegevoel willen verwerven. Twee wegen staan in deze wagenwijd open en beide zijn een fata morgana:
- Verwerven van statussymbolen: geld, bezit, titels, etc. waarmee de ene zich boven de andere wil of moet verheffen – eerder een moeten
- Verwerven van macht met alle kwalijks van dien: de ander letterlijk en figuurlijk kleineren en misbruiken, grensoverschrijdend gedrag, etc.
Zelfbevestiging is ik-gericht en het moeten leidt weg van de ontmoeting. De echte bevestiging komt maar vrij in de ontmoeting.
Doe mij maar een boekje in een hoekje, genoeg gezellige ontmoeting en een bescheiden bijdrage zoals deze.
Anna Terruwe (1911-2004), schrijfster en grondlegster van de bevestigingsleer. Studeert geneeskunde en psychiatrie in Utrecht en vestigt zich in 1945 als specialist in ‘zenuw- en zielsziekten’ in Nijmegen. Als psychiater wordt ze geraakt door de kwetsbaarheid van haar patiënten en het vertrouwen dat ze in haar stellen. Onder de kwetsbaarheid ziet ze schoonheid en goedheid. Therapie is voor haar geen eenrichtingsverkeer dat effectief moet zijn maar een affectieve relatie tussen hulpzoekende en hulpverlener. In de ontmoeting laat ze de mensen hun eigen waarde ontdekken. Dan zijn er altijd mogelijkheden.
