Het is geen zwakte, verre van. Het getuigt van een flinke portie veerkracht om professionele hulp te durven vragen wanneer je denkt die hulp echt nodig te hebben. Het wijst erop dat je het heft in eigen handen wilt nemen. Het betekent geenszins dat je wortel moet staan schieten op de een of andere wachtlijst. Het is trouwens een van de weinige zekerheden in crisistijd: de wachtlijsten worden langer en langer.
Het pijnlijke fenomeen van de wachtlijst doet me denken aan Wachten op Godot, een toneelstuk van de Ierse schrijver Samuel Beckett, waarin twee zwervers, Vladimir en Estragon, wachten op een zekere Godot. Het wachten kan blijven duren, zo blijkt.
Verantwoordelijkheid
Het heft in handen willen nemen betekent in deze dat je de verantwoordelijkheid wilt nemen over jezelf en het leven dat je graag wilt leiden. Dit staat diametraal tegenover de slachtoffer-modus en de verlammende identificatie met de pijn en het verdriet die sowieso bij het leven horen. In de praktijk word ik geregeld geconfronteerd met de onbewuste en onuitgesproken gedachte ‘wie zal ik dan wel zijn zonder mijn pijn?’ De gedachte is ondermijnend en finaal zelfdestructief. Onder het maaiveld kan de pijn intussen dusdanige proporties aannemen dat je lichaam en je leven oncontroleerbaar worden. De geneeskunde zal uiteindelijk de spijtige vaststelling kunnen doen.
Preventie is het geheim van een gezond leven
De vraag is misschien ook wel: wanneer precies heb je professionele hulp nodig? Hoe weet je dat? Zijn er signalen? Kan je het voelen? De vraag is relevant, zeker in een wereld waarin het denken al honderden jaren het monopolie opeist terwijl het voelen naar de achtergrond is verbannen. Van kindsbeen af wordt het ingepeperd, om te overleven moet je sterk zijn. Verdriet is voor watjes. Emoties moet je onderdrukken et cetera. Nie neute nie pleuje zegt men in ’t Gents.
Motivatie
Persoonlijk ben ik geneigd er een positieve draai aan te geven. Er is wilskracht en motivatie nodig om op een gezonde manier door het leven te bewegen. Als de motivatie ontbreekt kom je nergens. Het eeuwige slachtofferschap is soms snel binnen handbereik. Door de zwaarte van de emotionele rugzak geraakt de bewustwording niet onmiddellijk op gang. Dit is helaas ook het punt waarop sommige eigentijdse succesgoeroes als opportunisten klaarstaan om je een nieuwe illusie aan te smeren.
“Het idee van de onkwetsbare strijder die in zijn eentje het leven en het gevaar trotseert, heeft zich diep in onze cultuur genesteld.”
Dr. Sue Johnson, Houd me vast: zeven emotionele gesprekken voor een hechte(re) en veilige relatie
De uitspraak van Dr. Sue Johnson legt de vinger op de wonde. Wie zichzelf als de onkwetsbare strijder blijft zien en manifesteren, is op de lange termijn zelfdestructief bezig, zonder het zelf goed te beseffen. Gelukkig is er de laatste tijd op dit vlak een kentering ingezet: meer en meer mensen komen terug van de ingelepelde opvatting over het leven als een nietsontziende mars naar succes.
Drempels
Uit recent onderzoek blijkt dat de belangrijkste drempels naar de professionele hulpverlening torenhoog blijven:
| Stigma | 7-8 % |
| Het zal wel te veel kosten | 12-16 % |
| Er is geen probleem | 57 % |
| Ik zal het zelf wel oplossen | 64 % |
Opvallend is dat de kostprijs slechts in beperkte mate een rol speelt. Voor wie de hulp niet kan betalen blijft de prijs wel een uiterst pijnlijke no go. Voor deze mensen zou de overheid een oplossing moeten uitwerken, zeker zolang er onvoldoende budget is om iedereen min of meer gratis hulpverlening aan te bieden. Het is politiek en goedkoop willen scoren. Politiek is geen beleid.
Zonder uitstel
“Toegegeven, de moeilijkheidsgraad om preventie van psychische problemen te realiseren is hoger dan voor preventie van somatische pathologieën. Maar dat neemt niet weg dat we in de geestelijke gezondheidszorg vaak blijven denken vanuit achterhaalde schema’s van méér behandeling.”
Bruffaerts, Ronny. 2021. De mythes voorbij. Het Public Health perspectief in de geestelijke gezondheidszorg. Zorgnet-Icuro
Bovengenoemd onderzoek wijst ook uit dat uitstelgedrag erg lang kan aanslepen. Bruffaerts: “9 op de 10 mensen met een psychische stoornis krijgt vroeg of laat wel een behandeling. Maar vaak komt die behandeling te laat. De ‘uitsteltermijnen’ duren dikwijls erg lang: gemiddeld 10 tot 15 jaar.” Intussen kan de eigenlijke oorzaak onderhuids verder blijven werken, tot op de lange duur de pijn niet meer te harden is. Voldoende pijn of voldoende last ondervinden blijkt trouwens een belangrijke maatstaf te zijn om hulp te zoeken. Onderweg zijn de klachten soms zo vaag dat ze zelden als signalen worden geïnterpreteerd.
Als dit een lichtpuntje mag worden genoemd. De uitsteltermijnen lijken korter te worden. Meer en meer jonge mensen komen hulp vragen. Waarom het voor die mensen niet een pak goedkoper maken?! Beleid aub.
“Zogenaamde early childhood adversities (zoals verwaarlozing, mishandeling, of seksueel overschrijdend gedrag) vroeg in de kindertijd zijn een sterke en consistente voorspeller voor psychische stoornissen, middelenmisbruik en suïcidaliteit tot ver in de volwassenheid.”
Bruffaerts, Ronny. 2021. De mythes voorbij. Het Public Health perspectief in de geestelijke gezondheidszorg. Zorgnet-Icuro
Misschien betekent een gezonde veerkracht ook wel dat je preventief denkt en dat je zelf op zoek gaat naar de zo noodzakelijke informatie en psycho-educatie. Voorkomen is beter dan genezen. In tijden van crisis zijn er bovendien talrijke kapers op de kust, die een graantje willen meepikken. Let er vooral op dat je voldoende uitzoomt om te ontsnappen aan de vernietigende pro en contra toestanden.
Welkom!
‘You can’t stop the waves, but you can learn how to surf’
Jon Kabat-Zinn
