Zij die al eens goed geholpen zijn geweest, zullen de vraag herkennen … ‘en wat gebeurt er nu?’ De vraag is bedoeld om ruimte te geven aan datgene wat ruimte nodig heeft en ook verdient. Die ruimte krijgt veel te weinig kansen in de huidige gezondheidszorg.
Mensen die zogenoemd afwijkend gedrag vertonen, van perfectionisme tot en met verslaving, dragen meestal sinds de kinderjaren een versplinterd bewustzijn mee. De mate waarin de versplintering heeft toegeslagen, is afhankelijk van wat de versplintering heeft uitgelokt, en dat is de allereerste oorzaak in een hele ketting van oorzaak en gevolg. Die oorzaak kennen we niet aangezien ze heel diep in het onderbewuste zit opgeslagen. Onbewust is totaal onzichtbaar met het blote oog.
Het blote oog blijkt trouwens grotendeels blind te zijn. Ik ken een blinde vrouw die beter ziet dan gelijk wie omdat ze alles beter voelt. Ze draagt anderzijds een immense pijn mee. Haar lijden verdient al onze aandacht, onze empathie. Empathie geeft haar ademruimte.
Er zit een duidelijke component verslaving in perfectionisme. Het is dus niet zo vreemd om ze samen te vernoemen. De samenleving is er nog veel te veel op ingesteld om ‘afwijkend’ gedrag te beoordelen en desnoods te bestraffen. Er zijn talrijke ingewikkelde systemen geïnstalleerd waardoor even veel vicieuze cirkels en draaikolken zijn ontstaan.
Het versplinterd bewustzijn doet me denken aan een mozaïek. Er zijn altijd stukken die herstel of heling nodig hebben, soms liefst zo snel mogelijk.
Elke grote psychologische school erkent dat mensen uit meerdere delen of subpersoonlijkheden bestaan en geeft ze verschillende namen. Dit geheel van delen zoekt voortdurend naar cohesie. Daartoe gaat het gevoelens onderdrukken, woede uitlokken, wraak nemen, of het zal zo sterk en succesvol willen worden dat niets of niemand het nog kan (aan)raken. Het wordt onaantastbaar om zichzelf te beschermen. Bepaalde delen zullen de beschermende rol op zich nemen. Aan de buitenkant is er daardoor soms afstandelijkheid.
‘De psyche is een zelfregulerend systeem dat zijn evenwicht handhaaft, net zoals het lichaam dat doet’
Carl Gustav Jung
Dit is een fenomenaal inzicht van Jung. Het lichaam beschikt over een fysiek afweersysteem, onze immuniteit, waarover nota bene nauwelijks iets wordt gezegd in deze virale tijden. Dat de psyche in de kindertijd een eigen afweersysteem ontwikkelt is al helemaal onbekend terrein.
De mozaïek is te vergelijken met een goed geoliede familie. Elk familielid, een deel, neemt het op voor een ander deel dat bescherming nodig heeft omdat het ooit werd vernederd of gekwetst. Deze familie van delen, sowieso een ‘kroostrijk gezin’, is een zelfregulerend systeem. In het ideale geval werken alle stukjes in de mozaïek goed met elkaar samen waardoor het geheel in evenwicht blijft. Systeemtherapie zoals IFS (Internal Family Systems) maakt duidelijk dat het bewustzijn als een gezin is waarin de leden verschillende niveaus van volwassenheid, prikkelbaarheid, wijsheid en pijn hebben.
Als gevolg van trauma dragen sommige delen duidelijk een toxische lading mee
De moderne neurowetenschap heeft deze kijk op het bewustzijn als een ‘familiemetafoor’ intussen bevestigd. Meer informatie vind je in het boek The Body Keeps The Score van Bessel van der Kolk.
Dit fragment uit dit boek (eigen vertaling) maakt het heel concreet: “We hebben allemaal onderdelen. Op dit moment heeft een deel van mij zin om een dutje te doen; een ander wil blijven schrijven. Ik voel me nog steeds gekwetst door een aanstootgevend e-mailbericht, en een deel van mij wil op ‘antwoord’ drukken, terwijl een ander deel het van zich af wil schudden. De meeste mensen die mij kennen, hebben mijn intense, ernstige en prikkelbare delen gezien; sommigen hebben de kleine blaffende hond ontmoet die in mij leeft. Mijn kinderen halen herinneringen op aan gezinsvakanties met mijn speelse en avontuurlijke rollen.”
Veel meer dan nu het geval is zouden we ons kunnen afvragen wat ‘afwijkend’ gedrag ons komt vertellen. In plaats van het te (ver)oordelen zouden we het beter zien als een impliciete roep om hulp – een vraag naar ruimte om te beginnen.
