Het zal wel iets met trauma te maken hebben. Dat hoor je wel vaker tegenwoordig. Het komt ook heel dicht bij de waarheid, als die al zou bestaan. Trauma is overal en nergens. We zien het niet, nog niet. Ziende blind ligt trauma aan de basis van vrijwel alle levensproblemen. Ontwikkelingstrauma.
Ontwikkelingstrauma begint waar het begint, met name in de kinderjaren. Het begint omdat er op deze drie fronten iets schort: veiligheid, liefde en guidance. Deze drie worden idealiter op ingenieuze wijze geregeld door wat we noemen ‘coregulatie’. De meest noodzakelijke voorwaarde om tot coregulatie te komen is aanwezigheid – presence is de eigenlijke term.
Ziedaar al meteen het grootste obstakel, er zijn in deze drukke tijden te weinig momenten van aanwezigheid. Mensen hebben het te druk, er moet nog dit en dat, er moet nog van alles. De toekomst is zo verleidelijk, ook al bestaat ze niet. En het verleden, dat blijft ons voortdurend achtervolgen, ook al weten we intussen uit de neurowetenschap dat we zelf onze herinneringen voortdurend bijkleuren. In die zin bestaat ons verleden evenmin. What the fuck! Waarom zijn we dan zo druk? Ons grotendeels geprogrammeerde oude brein speelt daarin uiteraard een cruciale rol. Het wordt makkelijk over het hoofd gezien, maar ons nieuwe brein is vooralsnog niet in staat om het oude brein te overrulen, al denkt het daar zelf wel anders over.
Een verstoorde coregulatie kan levenslang gevolgen hebben. Dit komt aardig in de buurt van de hechtingsdynamiek beschreven door John Bowlby. Het belangrijkste gevolg van een verstoorde coregulatie is misschien wel dat je als kind al uit verbinding bent met jezelf. Je verliest als het ware je speelse kind-zijn, je zijn van dat moment, je authenticiteit. De angst om verlaten te worden, uit de groep verstoten te worden, is zo groot dat een kind er alles aan doet om dit niet te laten gebeuren. Volwassenen noemen dit loyaliteit. Voor een kind gaat het over totale afhankelijkheid. Er komt veel angst bij kijken. Een opgroeiend kind zal tal van strategieën ontwikkelen om deze angsten in te dijken, te reguleren zou je kunnen zeggen.
Een gezonde coregulatie brengt net het tegenovergestelde op gang: onafhankelijkheid en zelfregulering. Daar wringt het schoentje. En dat is ook de plek waar het blijft wringen in het latere leven. Mensen leven in afhankelijkheid en doen over het algemeen niet aan zelfregulering. Het gaat over afhankelijk zijn van de buitenwereld onder meer voor het verkrijgen van de erkenning die je sowieso nodig hebt in het leven. Maar lees goed: je leeft in afhankelijkheid. Dit is slavernij en je wordt daarin uitgebuit want vele krachten zijn manipulatief. Er lopen ook nogal wat Eichmann-achtigen rond in deze wereld en het beleid is allesbehalve ondersteunend, menselijk en ethisch te noemen.
“Op het platteland kwijnen bejaarden weg, nadat de laatste buurtwinkel er de deuren heeft gesloten. Valt het tij te keren?” vraagt Filip Rogiers zich terecht af in De Standaard Weekblad. We zijn “geen land voor oude mensen”. Voor kinderen en jonge mensen ook al niet.
Om afwijzing van de buitenwereld te vermijden gaan kinderen zichzelf afwijzen. Dit is helaas hoe het werkt en authenticiteit komt niet zo snel terug als ze verdwenen is. Geen verbinding met jezelf impliceert dat je geen verbinding kunt maken met de innerlijke wereld van een ander mens. Het lukt simpelweg niet. Er is alleen de illusie. Het is niet toevallig dat daardoor zovele mensen dreigen te eindigen in een totale eenzaamheid. Het is de tol die je uiteindelijk betaalt. Ook depressie heeft veel te maken met eenzaamheid.
Het gaat over niet kunnen, niet willen, niet mogen. Alle mogelijke modaliteiten. Denk bij niet mogen aan de mensen die opgesloten zitten, dikwijls letterlijk in een vreselijk isolement maar meestal figuurlijk binnen de eigen ommuurde schutskring. De anderhalvemetersamenleving (pro memorie: woord van het jaar) heeft ook dat aspect zichtbaarder gemaakt. De angst is dikwijls van de gezichten af te lezen. Protest en wangedrag zijn vertalingen van angst.
Tijd om te verwijzen naar de wijze woorden van kinderpsychiater Binu Singhi: “Kinderen die lastig doen, zijn kinderen die het lastig hebben.” Woorden van een warme wijze vrouw!
Compassion is in the eye of the beholder
Doe er gerust een schepje bovenop: jonge mensen, oude mensen, alle mensen die lastig doen, zijn mensen die het lastig hebben. Dit is wat mededogen (compassion) doet: een mens maakt verbinding met andere mensen die het lastig hebben. Dit zorgt voor vooruitgang, niet onmiddellijk in economische dan wel in menselijke termen. Ik ben wel benieuwd wat deze visie via een beleid teweeg zou brengen. Weet je, ik ben zeker dat het revolutionair zou zijn. Dit is natuurlijk niet hoe de samenleving en vooral het justitionele strafapparaat het ziet. Ook de geneeskunde ziet het anders of ziet het niet. De geestelijke gezondheidszorg volgt het ziektemodel met de ogen dicht. In wezen gaat het helemaal niet over een strijd maar over een herstel.
Zonder coregulatie is er geen zelfregulering. Zelfregulering is de conditio qua non om tot dialoog en verbinding te komen. Wat moet er dan hersteld? Bekijk het met de nodige mildheid: hoe kan een kind kopiëren wat er niet of te weinig is?! Zelfregulering is wel iets wat je kunt leren. Het vergt alleen motivatie, geen ‘moetivatie’, en het is nog plezant ook. Je krijgt er energie van door helemaal in het nu te zijn.
Je verbonden voelen met andere mensen voorkomt allerlei levensproblemen en schakelt finaal de eenzaamheid uit. Wat wellicht blijft is de existentiële eenzaamheid maar daar kan je dan een tekst of gedicht over schrijven, of wie weet een lied over componeren. De verbeelding en het vermogen tot sublimeren zijn grenzeloos.
Tweet
De lege brooddozen op school zijn een regelrechte schande en ze lijken sterk in aantal toe te nemen. Er is steeds meer armoede en honger in deze rijke samenleving. Wat zegt de lege brooddoos over de honger naar verbinding van een opgroeiend kind?
