Kijk, mijn schaduw … of misschien toch liever niet. Want niets is wat het lijkt.
De werkelijkheid die je voor waar aanneemt, inclusief alle verbanden die je meent te zien, is wat je werkelijk gelooft. Het is een geloof, geen wetenschap. Elk geloof is een illusie. Elke illusie laat je in onmacht leven. In afhankelijkheid ook. Je geloof maakt je afhankelijk van je geloof. De kwadratuur van de cirkel is de vicieuze cirkel.
Is dat allemaal zo onschuldig? Helemaal niet. Manipulators, die per definitie alleen uit zijn op het eigen voordeel, lees: geld, macht en status, maken er makkelijk misbruik van. Ze doen het ongemerkt. Dat is hoe manipulatie werkt – trouwens een van de weinige dingen die echt nog werken in deze tijd. Voor hen is misbruik hun werkelijkheid, hun maatstaf ook, hun normaal. Hét normaal is een mythe. Zie het boek van Gabor Maté dat hij samen met zijn zoon Daniel schreef. – Maté, G., & Maté, D. (2022). The myth of normal: Trauma, Illness & Healing in a Toxic Culture. Random House.
Concreet. Wanneer je aanneemt of je ervan laat overtuigen dat bepaalde activiteiten neerkomen op netwerking dan is dat de werkelijkheid waarin je gelooft. Dat geloof staat als een huis. O wee degene die er iets tegen inbrengt, zelfs uit louter rationele overwegingen. Je gelooft niet meer in iets anders. Je bestempelt de kritiek nog liever als negativiteit. Het gaat eigenlijk over kritisch denken maar dat weiger je zo te zien. Het is niet dat waarin je gelooft. Het eigen geloof moet zegevieren. Je zit gevangen in de illusie.
“The fact that millions of people share the same vices does not make these vices virtues, the fact that they share so many errors does not make the errors to be truths, and the fact that millions of people share the same forms of mental pathology does not make these people sane.”
– Erich Fromm, The Sane Society (1956)
Neem je aan dat je tot een uitverkoren volk behoort, letterlijk of eerder figuurlijk, denk aan degenen die van zichzelf vinden dat ze uitsluitend bewust leven, dan bepaalt dat je werkelijkheid. Je gelooft dat. Het is een hardnekkige illusie. Je voelt je op de duur verheven boven alle anderen. Je wereld ziet er op de duur heel zwartwit uit, schizofreen zelfs. Je klapt in elkaar, geraakt vervreemd van alles en iedereen en het hek is van de dam. Wie weet trek je erop uit om de ander een kopje kleiner te maken. Je leeft vanuit een verwaand bewustzijn, vanuit de schaduw die je niet ziet.
De mens en zijn schaduw is een en-en-verhaal. Je eigen schaduw ontkennen is jezelf verwerpen. Hem daarentegen onder ogen zien maakt de verandering mogelijk.
Soms komt de schaduw van de mens ongewild onder de schijnwerpers terecht. Klaar om beschimpt te worden. Uit onwetendheid en gebrek aan zelfinzicht.
Als mens hebben we niet alleen een gezicht. We hebben ook een schaduw.
In het menselijk gezicht en in het gestelde gedrag – de (on)gestelde lichamen gaat over iets anders – kun je de menselijke schaduw zien. Het is de schaduw van de ander, niet van jezelf. Je schaduw is je blinde vlek. We hebben als kind vooral geleerd om naar buiten te kijken maar naar binnen meestal niet. Je schaduw bevindt zich vanbinnen. Je binnenkant is bij velen een nog onontgonnen gebied. Soms zelfs een woestenij of woestijngebied. Dat is geen oord om te verblijven en je in te vermeien.
Verwijlen doe je in de rustige volheid van jezelf.
Soms komt die schaduw open en bloot op straat te liggen. Denk maar aan de jonge partijvoorzitter die alle moeite van de wereld had om het uitgelegd te krijgen. Stomverbaasd of zo zat als een Zwitser sta je naar je eigen schaduw te staren. Het brengt soms een innerlijke escalatie op gang met een gevaarlijk einde.
Woorden kunnen mensen kwetsen maar na een herstelproces kunnen we slechts mild zijn tegenover de ander, als we het al niet waren.
Uit de schaduw komen vrijwel alle levensproblemen voort. Het fysieke is een gevolg van het mentale, niet omgekeerd. Klachten en ziekten zijn indicaties en signalen en dragers van betekenis.
Je schaduw is je hoogstpersoonlijke erfenis. De erfenis draag je mee zoals een schaduw die je in het donker blijft achtervolgen. Je erfenis zit in je ergernissen. Deze erfenis geef je ongemerkt door. Vroeg of laat ontdek je dat je zelf zeggenschap verwerft. We noemen het zelfbevrijding.
“Il faut se connaître soi‑même. Quand cela ne servirait pas à trouver le vrai, cela au moins sert à régler sa vie. Et il n’y a rien de plus juste.”
– Blaise Pascal, Les Pensées, Fragment Misère n° 21 / 24
Kom gerust eens langs. We kunnen samen ontdekken hoe rijk je schaduw is. Dat wordt sowieso een verhelderende ontmoeting met jezelf. Zelfinzicht is van onschatbare waarde en voorkomt zovele problemen die er niet hoeven te zijn.
