Voor elk probleem is er een oplossing.
- Probleem: ik ben ermee bezig maar doe er niet echt aan voort.
- Oplossing: ik doe eraan voort en ben er niet meer dag en nacht mee bezig. Het schiet op.
- Politiek: we zijn dag en nacht met het probleem bezig. We staan ermee op en we gaan ermee slapen. Het is niet oplosbaar omdat we verblind zijn door eigendunk en de deadline van verkiesbaarheid. De verpakking bevat tevens de versheidsdatum.
- Maatschappij: we hebben een collectief probleem. Het is niet mijn probleem. Het zal me worst wezen, zolang het niet mijn probleem is.
- Beleid: we lossen het probleem op als het probleem zich stelt maar intussen doen we alsof we de problemen oplossen. Het probleem van meer en meer gaan we te lijf met meer en meer.
- Nationale omroep: we kaarten geen problemen meer aan. We worden meer en meer de hefboom van het beleid. We laten ons voor de kar spannen, bij gebrek aan eigen beleid.
- Cultuur: we kunnen het probleem alleen maar voor het voetlicht brengen en aldus aanzetten tot nadenken. Het ontbreekt ons aan politieke macht.
- Gezondheidszorg: we zien de problemen geëtaleerd en weten dat elke mens een probleemoplossend vermogen heeft. Het is dweilen met de kraan open. Het systeem maakt ziek en houdt de ziekte in stand.
- Preventie: we lossen het probleem op nog voor het zich stelt. We doen dat vanuit kennis en wetenschap.
- Begroting: door aan preventie te doen besparen we miljarden euro.
- Welzijn: met de vrijgekomen miljarden kunnen we evolueren naar een betere maatschappij, met meer gelijkheid, minder armoede en ellende.
Voor elk probleem is er meestal een oplossing. Voor elk gevolg is er ook een oorzaak en elke oorzaak is weer het gevolg van een andere oorzaak. Kleine moeite om eens over na te denken. Misschien is het denken zelf wel een probleem geworden. Het doet me denken aan Hannah Arendt: There are no dangerous thoughts, thinking itself is dangerous. Al denkend dreig je de eigen onwetendheid tegen te komen en je schopt natuurlijk ook tegen de schenen van zij die het denken hebben opgegeven.
In zijn boek Hallucinaties (2013) licht Oliver Sacks toe, het zal je niet verbazen, wat een hallucinatie inhoudt, wat het verschil is met perceptie en illusie. Hallucinatoire ervaringen zijn “een essentieel onderdeel van de condition humaine.” Ze blijken voort te komen uit een reactie van de hersenen op het verliezen van een bepaald vermogen, soms het gezichtsvermogen. De hersenen laten je zien wat je niet meer ziet; ze vullen de ontbrekende realiteit in. Aan de andere kant, in een kunstmatig opgewekte maar begeleide hallucinatie kan er dan weer een catharsis mogelijk worden. Denk ik. Op dat vlak zit er nog wat aan te komen.
– Sacks, O. (2012). Hallucinations. Pan Macmillan. In Nederlandse vertaling bij De Bezige Bij.
Gedachtensprong. Van een teveel aan prikkels, typisch voor deze tijd, weten we dat dit ons aangeboren stressresponssysteem kan ontregelen en zelfs definitief kapotmaken. Het vermogen om adequaat op stress te reageren valt weg. De veer breekt. De veerkracht brokkelt af. Het denken wordt minder alert. De ratio wordt moe. Er vallen gaten. Wat zijn daar de gevolgen van? Gaan de hersenen reageren door die denkgaten zelf in te vullen? Beginnen we dingen te denken die er niet zijn? Gaan we zelf denkpatronen aanmaken? Wijst dit ook al op dementie? Stevent de prikkelende prestatiemaatschappij af op een exponentiële toename van dementie?
Dat het brein (denk)patronen ziet die er niet zijn, is een gevolg en geen inherente eigenschap zoals soms wordt beweerd.
Probleemoplossing: doe preventief aan stressmanagement. Op dat vlak kunnen we van de andere dieren nog iets leren. Zij schudden de stress letterlijk van zich af. Zij lossen de opgeslagen spanning op zonder nadenken.
We zijn geciviliseerde wezens en onderweg is iets verloren gegaan. Niet erg, als we maar verder blijven nadenken, en ook blijven voelen of het klopt wat we denken. Het schisma tussen lichaam en geest, de cartesiaanse catastrofe (Ap Dijksterhuis), dient hersteld.
– Dijksterhuis, A. (2011). Het slimme onbewuste. Prometheus
Om onszelf beter te leren kennen moeten we onszelf meer leren zien als een dier, dat dankzij de evolutie ook kan nadenken. Zelfreflectie, als we niet meer alert zijn, gaat ook dat vermogen de komende jaren verloren. Te veel prikkels die ons afleiden en misleiden.
Oefening baart kunst.
