Kort gezegd
In tijden van naijver en iedereen over één kam scheren, deze tijden dus, vormen coaches een makkelijke schietschijf. Dat ze zo talrijk zijn maakt het schieten gelijk ook veel makkelijker. Lukraak kan soms al volstaan om ze midscheeps te raken, getuige het VRT 1-programma Factcheckers. Wat we te zien krijgen is inderdaad totaal van de pot gerukt. Zelf coach zijnde voel ik vooral plaatsvervangende schaamte. Edoch, wat ook mag gezegd is dat hier mensen in de val zijn gelokt, met een valse aanmelding, door mensen zogezegd op zoek naar hulp. Daar gaat een pak framing aan vooraf – we zullen die charlatans eens in hun hemd zetten! De intentie is discutabel. De makers bezondigen zich aan hetzelfde als datgene wat ze willen aanklagen: handelen zonder deontologie. Het resultaat is selffulfilling prophecy en gespeelde verontwaardiging. Wie zoekt die vindt. Misschien een lastiger suggestie voor de ‘factcheckers’. Je zult als echte hulpbehoevende maar terechtkomen bij een psycholoog die niet over de nodige therapeutische of coachende vaardigheden beschikt. De kans is trouwens reëel aangezien deze vaardigheden geen deel uitmaken van een academische opleiding; er is zelfs geen verplichte stage. De vaardigheden zijn evenmin een voorwaarde voor toetreding tot de zogenoemde conventie. Veel werk op de plank voor ‘factcheckers’.
Met meer leestijd
Er gaat tegenwoordig geen dag voorbij of er verschijnt wel iets in de media over onze geestelijke gezondheidszorg. De problemen zijn dan ook niet min.
Redelijkerwijs mag je dan verwachten dat de problemen, of de uitdagingen zoals je wil, op een ernstige manier worden aangekaart en dat er over oplossingen wordt nagedacht. Dat kan tegenvallen, zoals onlangs weer het geval was met het VRT 1-programma Factcheckers. “Britt en Jan vallen van de ene verbazing in de andere wanneer ze redacteurs undercover laten langsgaan bij lifecoaches. (…)” Het moest en zou een ranzige aflevering worden.
https://www.vrt.be/vrtmax/a-z/factcheckers/5/factcheckers-s5a5
Om de job van factchecker deontologisch correct te kunnen uitvoeren is een degelijke opleiding geen overbodige luxe. Bij de VRT hoeft dat kennelijk niet meer. Het geeft te denken voor na de verkiezingen. Door heel selectief en subjectief hun apostelen met de verborgen camera op pad te sturen zullen de programmamaklers een hele beroepsgroep door het slijk halen.
Dat de problemen in de geestelijke gezondheidszorg anders wel groot genoeg zijn, en daarom echt aandacht verdienen, moge duidelijk zijn na het lezen van dit recente artikel in Knack.
Maar ook hier krijgen de coaches een veeg uit de pan en wordt uitsluitend het standpunt van de psychologen gevolgd. Er is nergens sprake van de psychotherapeuten, die niets liever willen dan in de bres te springen om de wachtlijsten weg te werken. Veel problemen zouden inderdaad verdwijnen indien de psychologen hun geambieerde monopoliepositie zouden loslaten. Wat nu gebeurt is ethisch niet verantwoord.
De zo cruciale rol van de huisarts als eerste en neutrale verwijzer wordt andermaal straal genegeerd. De mens in nood moet zelf op zoek naar een gepaste hulpverlener en die zoektocht blijkt toch niet zo evident.
De makers van Factcheckers vonden het opportuun om de coaches nogmaals in een slecht daglicht te stellen. Niet echt helpend voor de mens die hulp zoekt. Over de opgenomen getuigenissen kunnen we kort zijn: totaal van de pot gerukt en niet die aandacht waard. We kunnen ons terecht afvragen voor wiens karretje deze factcheckers zich laten spannen. Dit is een staaltje van riooljournalistiek.
In volgend citaat is vooral de tweede zin van belang: ‘factcheckers’ zijn vaak niet hun naam waardig. “Journalisten zouden veel waakzamer moeten zijn wanneer politici ‘feiten’ opvoeren. Tegelijk moet je beseffen dat ‘factcheckers’ vaak niet hun naam waardig zijn.” – Dr. Filip Buekens, filosoof en hoogleraar KU Leuven
Ten gronde gaat het vrt-programma over niets. Via hun zoekmachine selecteren de ‘factcheckers’ vooraf 24 coaches. Met de natte vinger. Onder een vals voorwendsel, de leugenachtige aanmelding van een depressie, toch een bijzonder ernstige kwestie, sturen ze hun manschappen erop uit. In de studio kijkt een vertegenwoordiger van de Vlaamse Vereniging van Klinische Psychologen (VVKP) instemmend toe.
Degelijk opgeleide coaches komen niet aan bod, terwijl ze op het terrein onmiskenbaar een constructieve rol spelen. Een echt debat op gang brengen, daar is het de makers duidelijk niet om te doen. Met de mens in nood, die zo snel mogelijk geholpen wil worden en de weg naar de juiste hulpverlening vaak niet vindt, wordt helemaal geen rekening gehouden. Niets informatie. Niets duiding. Niets dat drempelverlagend kan werken.
Overigens, een al dan niet majeure depressie is geen kattenpis en zeker geen spek voor de bek van een coach, zegt ook deze coach. Het is een ernstige medische kwestie. Wie dit doormaakt heeft anderzijds wel alle recht op degelijke coaching. Antidepressiva zijn dikwijls noodzakelijk maar zelden of nooit voldoende. Medicatie kan de oorzaak niet wegnemen. Degelijke coaching biedt die mogelijkheid wel.
Het eerste aanspreekpunt is de huisarts. Hij of zij is bevoegd om de ernst van de situatie in te schatten: majeure depressie, depressieve gevoelens, lusteloosheid, burn-out etc. Hij of zij verwijst door naar de psychotherapeut, naar de psychiater of psycholoog die liefst ook psychotherapeut is, of naar een coach die op een professionele manier rond herstel en/of preventie werkt. Samenwerking is meer dan ooit aangewezen. Het welzijn van de mens die hulp zoekt, hoort altijd centraal te staan.
De vraag ‘waar kunnen mensen in nood terecht en welke hulpverlening hebben ze precies nodig’ wordt nergens aangeraakt in Factcheckers. Een andere vraag is: waarom zijn huisartsen steeds minder geneigd om door te verwijzen naar psychologen? Wat ik vaststel, dat de existentiële psychologie tegenwoordig ver weg is. Alles is herleid tot diagnose, wat neerkomt op oordelen. Een depressie is ook een existentiële kwestie.
“We zijn zo gefascineerd geraakt door alles wat we kunnen meten en kunnen waarnemen door een microscoop, dat de dimensie van zin- en betekenisgeving eruit weggefilterd is.” – Psychiater Jim van Os in De Morgen – https://www.demorgen.be/beter-leven/psychiater-jim-van-os-de-kwaliteit-van-onze-relaties-is-het-fundament-van-ons-leven~b4d61c0f
Om te beginnen zijn het de ‘factcheckers’ zelf die misbruik maken van vertrouwen. De intentie van dit soort riooljournalistiek deugt niet. Het bewijst alleen dat ze goedbedoelende mensen in de val kunnen lokken. Meer niet. De insteek is manipulatief.
Het is verontrustend vast te stellen dat in casu de psychologen verder bouwen aan een soortement monopoliepositie. Alleen zij zitten aan tafel bij de overheid. Zelfs de psychotherapeuten komen niet aan de bak, worden opzij geduwd. Terwijl uitgerekend zij voor een stroomversnelling in de geestelijke gezondheidszorg zouden kunnen zorgen. De ellenlange wachtlijsten zijn meer dan een teken aan de wand. Ze symboliseren een falend beleid. De aandacht voor de jongeren is misleidend. Het gaat in se over aandacht voor de jonge kiezers. De mens in nood is alweer het kind van de rekening.
Waarom coaching? Omdat voorkomen veel beter is dan genezen.
Gezien de vele problemen in de geestelijke gezondheidszorg, die nog elke dag in omvang toenemen, wordt het dringend tijd dat er meer aandacht gaat naar preventie.
Niet iedereen kampt met een mentale stoornis en niet iedereen is ziek. Het is zo essentieel om tijdig in te grijpen, om te voorkomen dat milde klachten tot een stoornis uitgroeien. De mens in nood heeft in de eerste plaats nood aan tijd, aandacht en menselijkheid. De kwaliteit van de therapeutische relatie en de vertrouwensband bepalen of er voortgang wordt geboekt.
De juiste preventie is beter voor iedereen, ook voor de gemeenschap. De cijfers zijn behoorlijk zorgwekkend. Meer dan een half miljoen mensen is momenteel reeds langer dan een jaar ziek. Nog andere cijfers maken duidelijk dat het huidige zorgaanbod ontoereikend is.
“Meer dan één op de vijf volwassen Vlamingen had het voorbije jaar ernstige psychische problemen, zoals een depressie, angststoornis of alcoholproblemen. Dat blijkt uit de Public Mental Health Monitor, een onderzoek van vier universiteiten in opdracht van zorgkoepel Zorgnet-Icuro.” – Bron: De Morgen 6 februari 2024
Er is dringend nood aan een globale visie op de geestelijke gezondheidszorg, gevolgd door een globale aanpak. Degelijk opgeleide en gemotiveerde coaches hebben daar zonder twijfel een rol in te spelen.
