Dementie nodigt uit om anders met elkaar te verbinden

Dementie is een chronische ziekte en een maatschappelijk fenomeen waarvan we de oorzaak vooralsnog niet kunnen vinden en waarvan we de betekenis vooralsnog niet begrijpen of niet kunnen begrijpen. Met deze tekst wil ik vooral alle betrokkenen een hart onder de riem steken en een stuk van mijn ervaring delen als hypnotherapeut en zoon van een demente moeder.

IMG 0968 Praktijk voor coaching en hypnotherapie Dementie nodigt uit om anders met elkaar te verbinden

Eerst als een donderslag bij heldere hemel en nadien gaandeweg word je ermee geconfronteerd. Dementie. Het is een pijnlijke, lastige en ingrijpende kwestie. Een onomkeerbare ziekte zoals dementie is zowat het laatste wat een mens voor zichzelf had gewenst. Dementie overkomt ons, en we weten eigenlijk niet wat ons overkomt. We zijn radeloos, sprakeloos en verward.

Dementie treft iedereen, jong en oud, en op steeds grotere schaal. De gelijkenis met depressie is opvallend. Ook daar gaat het in stijgende lijn. De cijfers zijn hallucinant. De wetenschap staat voor een raadsel, en niet alleen de wetenschap. Uit de ontwikkelingspsychologie weten we intussen het een en ander over de eerste levensjaren maar tegenover de laatste levensfase regeert de machteloosheid. De laatste, afbrokkelende levensfase willen we uiteraard niet. Uit angst zijn we geneigd om het langzame afsterven uit het dagelijks leven weg te duwen. Gelukkig zijn er hoopgevende initiatieven om dementie onder de aandacht te brengen.

Vanuit medisch-wetenschappelijke hoek worden vele inspanningen geleverd om dementie te verklaren. Tot nog toe is de slotsom helaas dat we het fenomeen niet kunnen verklaren. We zien de symptomen en deze kunnen we kaderen, analyseren, tot voorlopige conclusies brengen. De oorzaak van dementie kennen we niet, en het ziet ernaar uit dat er nog een lange weg te gaan is. Er is meer fundamenteel onderzoek nodig, zeggen specialisten.

Slaap zacht

Het stemt hoopvol dat meer en meer artsen en psychiaters er tegenwoordig voor pleiten om voorzichtig om te springen met het voorschrijven van slaapmiddelen. De oude gewoonte was veeleer: doe ze maar in slaap dan zijn ze ons minder tot last. Het vaak nodeloos toedienen van sedativa is een uitloper, vaak uit onmacht, van de wilde medicalisering. Wikipedia: “Medicalisering is het proces waarbij steeds meer zaken die in relatie staan tot het menselijke welzijn als ziekte worden voorgesteld en zo in de medische invloedssfeer worden gebracht.”

Mijn moeder van 91 is onlangs op een paar weken tijd twee keer onderuitgegaan, gevallen op weg naar het toilet. Haar brein mag dan wel door dementie zijn aangetast, ze sleurt weinig gewicht mee en ze is fysiek in een redelijke conditie. Ze woont nog thuis, in haar vertrouwde omgeving. Na de tweede val ging er bij mij een lichtje branden. De verpleging diende het slaapmiddel toe rond negen uur. Nadien ging ze nog wat televisiekijken. Zonder chips. Wel soms met een glas rode wijn. Voor het slapengaan slenterde ze nog even naar het toilet, en ze struikelde, half verdoofd en duizelig door het middel dat ze rond negen uur had toegediend gekregen. Er zijn twee opnames geweest, inclusief een kortverblijf, ter observatie. Over de kosten voor de gemeenschap zal ik best niet uitweiden. Na de tweede val kon ik gelukkig aan de dienstdoend arts de suggestie doen om het slaapmiddel gewoon weg te laten.

Sindsdien is mijn moeder veel minder verward, meer aanwezig. Ze rust veel maar als ik er ben, blijft ze toch wakker. Aan de telefoon is ze zelfs opvallend helder. Soms lijkt het alsof ze geen dementie heeft, wat natuurlijk onmogelijk is gezien de diagnose.

Als je even de moeite neemt om erbij stil te staan, is er in dit leven nogal wat dat ons verstand te boven gaat. Er is veel dat door de ratio niet te verklaren is. Niettemin blijven we met z’n allen gebrandmerkt door het denken in oorzaak en gevolg. Alles heeft een oorzaak en alles heeft een gevolg. Simpel. Wat we niet kunnen verklaren bestaat niet. Punt.

Heeft het te maken met het verklaringsmodel zelf, dat ontoereikend blijkt te zijn? Hangt het samen met het niet (willen) zien van de eigen schaduw?

“Net zoals kleine kinderen geloven dat ze door het sluiten van hun ogen onzichtbaar worden, geloven de mensen dat zij zich van de ene helft van de werkelijkheid zouden kunnen bevrijden door er in zichzelf niet naar te kijken.” (Uit: ‘Krankheit als Weg’, Dethlefsen en Dahlke)

Hart onder de riem

Wat zou de betekenis kunnen zijn van een ziekte zoals dementie? Vanuit een diep verdriet, vanuit mijn onverdroten ijver om het leven te begrijpen, vanuit mijn missie om te delen wat ik weet en voel, vanuit mijn werk als therapeutisch coach en hypnotherapeut formuleer ik een aantal bedenkingen. Met een filosofisch-spirituele saus erbovenop. Filosofie en spiritualiteit maken het leven immers smaakvoller en zinvoller. Bovenal wil ik de mensen die lijden een hart onder de riem steken.

Betekenis kun je maar vinden als je ervan uitgaat dat (alles in) het leven een betekenis heeft. Het leven zit vol signalen, die we – door een louter cognitieve bril – niet opmerken en waar we bijgevolg ook niets mee doen. We weten intussen heel goed dat de eerste (en niet de laatste) tekenen van dementie te maken hebben met het cognitieve, met het denken, het geheugen. Niettemin blijven we mensen met dementie in de eerste plaats benaderen vanuit een cognitie die wel nog goed functioneert. Deze benadering is gedoemd om te mislukken.

Dit is een inzicht uit de hypnotherapie. Met de cognitie of de ratio alleen krijg je geen grip op wat er in een mens omgaat, al zeker niet een mens die niet meer kan ‘mentaliseren’. Het bewustzijn werkt nog nauwelijks en het onderbewustzijn begrijpt helemaal niet wat er gebeurt, begrijpt zelfs de gebezigde taal niet. Het onderbewustzijn spreekt een ander soort taal: zintuiglijker, met beelden en metaforen. Dit onderscheid verklaart waarom we dikwijls onszelf niet begrijpen. Ik volg daarin de visie en aanpak van psychiater en psychotherapeut Milton Erickson.

Authentiek

De uitdaging, zo voel ik het ook aan bij mijn moeder, bestaat erin om op een andere manier met een mens met dementie te communiceren. De gangbare maniertjes werken niet meer. Ik kan me niet langer verstoppen achter aangeleerde mooie woorden en welgevormde volzinnen, die tenslotte de resultante zijn van een op de schoolbanken ontwikkeld denkvermogen.

Er is overigens nooit veel communicatie geweest tussen ons – ik besef nu waarom communicatie mijn dada geworden is in mijn leven. Woorden zijn nooit haar manier van spreken geweest. Ze gaf me eten en drinken en snoep om haar liefde uit te drukken. Ik snapte dat niet. Nu wel. Nu geef ik haar eten en drinken, en ook wel snoep, om mijn dankbaarheid uit te drukken. Het ziet er vrij onbeholpen uit maar het is wel echt.

Wees authentiek, dit is de ware uitdaging die te lezen is in de ogen van een mens met dementie.

Omgekeerde weg

Mijn 91-jarige demente moeder daagt me nog meer uit. Ze nodigt me uit om op een tergend trage manier afscheid te nemen van haar leven. Zoek het eens uit, lijkt ze te willen zeggen, jij hebt de kracht en het vermogen om het uit te zoeken. Is het einde definitief in zicht of is het leven een continuüm? De kwantumfysica biedt inzicht: moeder is energie, ik ben energie, en als energie zijn we met elkaar verbonden, ongetwijfeld ook na het verdwijnen van de lichamelijke vorm. Het lichaam is slechts een klein gedeelte van de totale mens, de totale energie. De energie blijft, ook na het afsterven.

Het masker (persona) dat zovele jaren het ego heeft afgeschermd, valt weg. Het bewustzijn kalft langzaam af, wat aan beide kanten voor flink wat verwarring zorgt. Weinig of niets is nog duidelijk. Dat de gangbare communicatie en omgangsvormen niet meer werken zorgt bij vele betrokkenen voor paniek.

Jarenlang verborgen en/of onderdrukte emoties en gevoelens komen bloot te liggen. De zelfregulerende ratio is weg. Definitief. De vulkaan spuwt vuur, of niet. Angst, woede of verdriet nemen de bovenhand, of niet. Bij mijn moeder zag ik voorlopig één keer een lichte angst: “er is vannacht ingebroken” zei ze. Ik heb de indruk dat ze door haar paternoster mogelijke doodsangsten goed weet te temperen.

Dementie is de omgekeerde weg van het leven: van rationeel ingestelde volwassene naar louter zintuiglijk ingesteld kind. Van verstandelijk ‘be-grijpen’ naar kinderlijk ‘grijpen’, krampachtig zoekend naar ‘grip’ in een uitdovend bestaan.

Gestolde energie

De weg van de mens is de weg van het hoofd naar het hart, de weg naar een groter bewustzijn. Zolang deze weg niet wordt afgelegd, zal dementie alleen maar heviger worden, nog massaler dan nu al het geval is.

Bij de patiënt (ik zal het woord één keer gebruiken) legt dementie vaak hopeloosheid en kwaadheid bloot. Dit kan duiden op “een weigering om met het leven om te gaan zoals het is” (Louise Hay).

De hopeloosheid en de kwaadheid kunnen volgen uit het gevoel niet echt geleefd te hebben, of het gevoel zich nooit echt veilig gevoeld te hebben. Deze gevoelens gaan terug op gedachten en overtuigingen die diep verankerd zijn in het onbewuste. Bijvoorbeeld: traumatische ervaringen (oorlog, gezinssituatie, armoede, misbruik etc.) liggen aan de basis van toxische gedachten en chronische ziekten.

Traumatische ervaringen komen tot stand in omstandigheden waarin vechten of vluchten onmogelijk is. Vervriezen is dan de enige optie. In het dierenrijk bestaat het verschijnsel van de schijndood. Bij de mens ontstaan er clusters van energie, gestolde energie, waarin de belastende ‘informatie’ wordt vastgehouden. Zolang deze bevroren energie niet wordt ontdooid (trauma release) blijft de informatie op de achtergrond actief. Dit vertaalt zich in het chronisch karakter van de ziekte.

Uitnodiging

Dementie is een uitnodiging om het eigen perspectief te verruimen, om zelf een bewustzijnssprong te maken. Door te kijken naar wat er wel nog is leer je te accepteren wat er niet meer is. Alles wat er echt toe doet bij een mens blijft immers altijd aanwezig, ook wanneer het niet meer toegankelijk is. De uitdaging bestaat erin dit te willen zien en vooral te voelen.

Dementie is een uitnodiging om afstand te doen van alle overtollige ballast, om de eigen rugzak aan de kant te zetten, om het verleden eindelijk los te laten, om je hart te laten spreken, om in de ogen naar de ziel te kijken, om voorbij te gaan aan de eigen angsten en beperkingen, om je energetisch verbonden te voelen.


Luc Van De Steene

10 december 2019 – de tekst werd deels voorgelezen tijdens een symposium over dementie in het OLV Aalst

Delen:

Een reactie achterlaten

Je e-mailadres zal niet getoond worden. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze website gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Gerelateerd

Boek hier je afspraak

Loading...

Get your first free online consultation

Bibendum neque egestas congue quisque egestas diam. Laoreet id donec ultrices tincidunt arcu non sodales neque