Na verdriet komt zonneschijn

Wij Vlamingen, we zijn de kampioenen in het ons verontschuldigen, het met teneergeslagen blik sorry leren zeggen, en we weten collectief niet zo goed hoe we met het verdriet dat bij het leven hoort, moeten omgaan. Generatie na generatie krijgen we aangeleerd om verdriet te verdragen, om het zelfs met trots te dragen. Nie neute, nie pleuje. 

Sterk zijn. Niet verdrietig zijn. Dat is de ongeschreven wet. 

Wat we sinds jaar en dag niet beseffen is dat opgekropt of uitgesteld verdriet op de duur begint te wegen. Verdriet dat noodgedwongen een sedentair leven gaat leiden, verandert ongemerkt in oud verdriet. Soms zijn de stapeltjes verdriet niet meer te overzien. 

Verdriet komt er door verlies, door gemis, door onvervuld verlangen. Het leeft voort als onderhuidse pijn. Het speelt verstoppertje. Meestal jaren aan een stuk. 

Verdriet is emotionele pijn. Het hoort bij het leven en het zoekt een uitweg. Dat is menselijk. Het eist zijn plaats op maar als het geen ruimte krijgt, wordt het toxisch en begint zich onverschrokken een weg te banen. Het volgt de weg van de minste weerstand en nestelt zich op je zwakste plek. Om gehoord en gezien te worden. Het wordt een signaalgever en het lichaam zendt de signalen uit. Zo ingenieus is het menselijk organisme wel gemaakt. Over het algemeen zien we dat te veel over het hoofd.  

Wat gebeurt er met een mens wanneer het hem of haar wordt aangeleerd alle verdriet te onderdrukken?! 

Wat chronisch is sleep je met je mee. Permanent. Het wordt een ondraaglijke last. Dikwijls zijn we levenslang in het getouw om de last te (ver)dragen. Tegelijk willen we ons ertegen beschermen. Daartoe bouwen we defensiemechanismen op – de spreekwoordelijke muur rond de ziel, met de bedoeling om te overleven. Ons overlevingsinstinct is een evolutionaire erfenis. 

Emoties, energie in beweging die je soms echt kan overweldigen, en het gedrag dat eruit voortvloeit, komen voort uit die zelfbescherming. Wat bescherming nodig heeft, is meestal niet zo duidelijk. De zelfbescherming lokt het voor iedereen zichtbare gedrag uit, niet zelden naar perfectie neigend, maar ligt ook aan de basis van pijnklachten en verslavingsverschijnselen – van emo-eten tot bodybuilding. Het ene is meestal vrouwelijk, het andere meestal mannelijk.

Verslaving is een vorm van zelfregulering en helemaal niets om over te oordelen of te veroordelen, laat staan om te stigmatiseren en af te straffen. Op dat vlak slaat de maatschappij de bal compleet mis. 

Als we dat zouden willen begrijpen zouden we ook begrijpen waarom er zoveel chronische (mis)toestanden en ziektebeelden de kop opsteken. Het valt slechts op voor wie de moeite neemt om te kijken. 

Ge moet sterk zijn hé! Verdriet is voor mietjes! We zijn sterk tot in de kist en intussen krijgen we kanker.

Wanneer ik kijk naar de vorige generaties, de twee oorlogsgeneraties, is er toch iets dat in het oog springt. Ze gingen elke dag gebukt onder de zware fysiek last van de handenarbeid en tegelijk konden ze in het labeur veel opgestapelde spanning kwijt. Het was fitness avant la lettre. Wij daarentegen zijn de bevroren generatie. We zitten vastgenageld op onze stoel en zitten langzaam te verstenen. We moeten onszelf zien te reguleren en dat blijkt toch geen kattenpis. 

We trekken onze streng en intussen zitten we te verzuren. Stilstaand water wordt toxisch. 

We zullen het wel uitleggen. Verdriet begraven of het onderdrukken is een vorm van zelfverdediging. Het is een manier om de realiteit van wat er is gebeurd te accepteren. Het is aangeleerd gedrag. Symptoombestrijding is wat ons aan de andere kant wordt aangeboden. Het aalmoes. De industrie heeft er belang bij, niet de mens. 

Oud verdriet maakt je in deze tijden makkelijker manipuleerbaar. Er zijn meer en meer indicaties dat oud verdriet ons ziek maakt. Oud verdriet toelaten is het loslaten. 

Ongeacht het soort verlies dat je hebt meegemaakt, je verdriet is geldig en heeft alle recht om er te zijn. Toch erkent de samenleving sommige soorten verdriet vaak niet, waardoor het een uitdaging wordt om het te uiten of de heling te beginnen. Rechteloos of verborgen verdriet verwijst naar elk verdriet dat niet wordt erkend of ongeldig wordt verklaard door sociale normen. Dit soort verdriet wordt vaak geminimaliseerd of niet begrepen, wat het bijzonder moeilijk maakt om het te verwerken.