Wanneer ik aan de man naast mij vraag wat er door zijn hoofd spookt wanneer hij het spreekwoordelijke glas teveel aanraakt, en zich vervolgens niet meer kan bedwingen, geeft hij het verbluffende antwoord: omdat er straks niets meer zal zijn …
Het is een geniaal inzicht. Het wijst op een angst om niet genoeg te hebben, om andermaal een tekort te moeten ervaren. Dit is vaak iets wat al heel vroeg in het (emotionele) brein wordt geconditioneerd. Verslaving is helemaal geen bewuste keuze. Door het wel als een bewuste keuze te benaderen, wat de samenleving nog steeds doet, rest slechts één optie: culpabiliseren, isoleren en bestraffen. Dat is helaas nog steeds de gangbare aanpak: eigen schuld dikke bult.
Aan het inzicht was een hele zoektocht voorafgegaan. De stap naar een arts-psychiater is snel gezet. Zo’n consultatie wordt immers terugbetaald. Naar verluidt heb je als gewone sterveling recht op drie kwartier. In de praktijk moet je het doen met tien minuten tot een kwartier. Dat is dan 80 euro, mijnheer, maar u krijgt bijna alles terug. Pas de soucis. Na ‘grondig’ onderzoek besluit de shrink met uitgestreken gezicht: je drankprobleem is erfelijk, mijnheer, maar kijk, met deze medicatie zal het snel in orde komen. Het voorschrift is zo klaar. Er wordt met bekwame spoed afgerekend. De dokter raadt ook aan om verdere hulp te zoeken. Wat doe ik hier dan, bedenkt de intelligente man die niet de tijd krijgt om zijn bedenking te formuleren. Hij voelt zich niet au sérieux genomen, natuurlijk niet. Deels ziet hij hierin zijn wantrouwen bevestigd tegenover geleerde hulpverleners die uitsluitend medicatie aanbieden. De consultatie wordt extra pijnlijk.
Als hulpverlener vind ik deze gang van zaken mensonterend. Het komt kennelijk nog altijd vaak voor. Wie maalt erom? Het wordt terugbetaald. Het wijst op een systeemfout, die in stand gehouden wordt. Door wie en waarom?
Het gesprek leidt ons naar de angst voor het tekort. We raken aan de empathisch-authentieke aanwezigheid die hij als kind zo hard moest missen. Zijn ouders maakten de oorlog mee, en hij onrechtstreeks ook. Hun naoorlogs bestaan bestond erin om nooit meer tekorten te moeten ervaren. De angst voor het tekort werd gekopieerd in zijn kinderbrein. Om altijd genoeg te hebben moet je hard en harder werken, en moet je ook drinken wat er is, dat hoorde hij de hele tijd binnenin. De materiële welstand zou volgen maar helaas gepaard gaande met emotionele armoede. Als het kind van de rekening bleef hij achtervolgd worden door de angst voor het tekort. In zijn werkelijkheid is er nochtans geen tekort.
We gaan uiteindelijk ook samen het onderliggend trauma te lijf. Het werkt. Bewust STOP zeggen is weer mogelijk. Het vermogen tot bewust kiezen is weer geactiveerd. Hij kan nu genieten van een glas, alleen of met vrienden.
Het stond onlangs in de krant. De wachtlijsten zijn voor de helft gevuld met mensen die er niet op hun plaats zitten. Het gevaar is reëel dat deze mensen niet de adequate hulp krijgen die ze verdienen. Er stond nog meer in de krant en het was recent nog te zien in Zorgen voor mama op Eén. Steeds meer mensen, en steeds vaker jonge mensen, geraken gevangen in armoede. Ze moeten dikwijls vechten voor een dak boven het hoofd. Gezonde en betaalbare huisvesting is nochtans een fundamenteel mensenrecht. Het is de schande van deze tijd, en het maatschappelijk probleem wordt er niet kleiner op. Dan men aan de top verbaasd is over de toenemende polarisatie in de samenleving wijst op een top in wereldvreemdheid. Of is dat de gevaarlijkste bijwerking van het kapitalisme?
Van twee verhaallijnen één. Verslaving staat los van materiële welstand. Verslaving heeft alles te maken met trauma. Leven in armoede is een ernstig trauma. Hoe ernstiger het trauma hoe groter het risico op verslaving. Hoe ernstiger de verslaving hoe groter de vicieuze cirkel van de armoede. Armoede maakt een adequate hulpverlening onmogelijk. Wat dan rest is verdere medicalisering en verdere ontmenselijking. Om dit te doorbreken is een sterk-sociaal ingestelde overheid noodzakelijk.
Zorgen voor mama op Eén opende de ogen voor de armoedeproblematiek in het rijke Vlaanderen: https://www.vrt.be/nl/over-de-vrt/nieuws/2021/04/06/zes-mama-s-delen-met-kristel-verbeke-hun-verhaal-over-armoede/
