‘Kijk, mama, ik kan mijn naam schrijven, dus ik besta’ (vrij naar René Descartes)
Er is een diep menselijke behoefte om onszelf te bevestigen. De eerste letters die een kind schrijft, vormen een bewijs van zijn bestaan. ‘Kijk, mama, ik kan mijn naam schrijven!’ Een onschuldige mijlpaal in de ontwikkeling. Maar in de handen van machtige mannen krijgt deze eenvoudige handeling een duistere lading.
De handtekening van de macht
Adolf Eichmann kon dat ook. Niet alleen zijn naam schrijven, maar ook de bevelen die miljoenen mensen het leven kostten. Zijn handtekening stond onder logistieke documenten, droog geformuleerd, bureaucratisch correct. Een boodschappenlijstje dat, bij nader inzien, een dodenlijst bleek te zijn.
Ook Donald Trump zet graag zijn handtekening. Een overdreven krabbel, breed uitgemeten in de media, onder decreten die levens verwoesten. Deportaties, tariefmuren, reisverboden – zijn handtekening is geen administratieve formaliteit, maar een daad van brute macht. Het markeert beslissingen die miljoenen raken, vaak zonder dat ze het beseffen. Een handtekening als wapen.
Narcistisch verval
Wat we bij nader inzien bij de oranjegekleurde waarnemen, heet narcistisch verval. Extreem narcisme eindigt meestal in cognitieve achteruitgang, een proces waarin de werkelijkheid steeds verder verdraaid wordt ten gunste van het eigen ego. Het is de fase waarin de machtige zichzelf overschat, de waarheid naar zijn hand zet, en zich verliest in een wereld die slechts om hem draait.
De kern van narcisme is immers de overtuiging dat men onmisbaar is. De wereld zou ophouden met draaien zonder hun handtekening, zonder hun stempel op de geschiedenis. Maar wanneer de controle hen begint te ontglippen, blijft slechts een krampachtig vasthouden aan symbolen. De handtekening wordt dan niet langer een daad van macht, maar een wanhopig bewijs van eigen bestaan: ‘Kijk, ik kan nog altijd mijn naam schrijven.’
De banaliteit van triviale macht
Vrij naar Hannah Arendt: ‘de banaliteit van het kwaad’
Macht heeft zelden zo triviaal geleken als in het tijdperk van de extreme narcist. Geen strategisch beleid, geen doordachte visie, slechts impulsieve pennenstreken onder besluiten die onberekenbare gevolgen hebben. Extreme macht in handen van extreme persoonlijkheden leidt zelden tot iets goeds. Het is niet langer een kwestie van bestuur, maar van overleven – voor henzelf en voor de wereld.
De geschiedenis leert ons dat de handtekening van een man de loop van de wereld kan bepalen. Soms ten goede, vaker ten kwade. En soms is de enige conclusie die rest: een handtekening bewijst niet dat je groot bent, slechts dat je bestaat.
